جنت، که در قرآن کریم به عنوان «باغهای بهشت» توصیف شده است، مفهوم مرکزی پاداش اخروی در دین اسلام به شمار میرود. این بهشت هشت سطح یا درجات دارد که بالاترین آنها جنتالفردوس است و مستقیماً زیر عرش خداوند قرار گرفته است. بر اساس آیات قرآن (مانند سورههای الرحمن، الواقعه و محمد) و احادیث نبوی، جنت مکانی است پر از نعمتهای مادی و روحانی که فراتر از تصور انسانهای دنیوی است. ورود به آن منحصراً برای مؤمنان راستین، شهیدان، صالحان و کسانی است که اعمال نیکشان بر گناهانشان برتری دارد؛ خداوند در روز قیامت با ترازوی عدالت قضاوت میکند.
ساختار جنت به صورت باغهای وسیع و لایهلایه تصور میشود که رودخانههایی از آب زلال، شیر تازه، عسل خالص و شراب غیرمستکننده (که حلال است و بدون عوارض دنیوی) در آنها جریان دارد. درختان میوهای که هرگز فصلی ندارند و میوههایشان همیشه رسیده و در دسترس است، سایههای گستردهای فراهم میکنند. دیوارها و دروازهها از طلا، نقره، یاقوت و مروارید ساخته شدهاند، و بوی خوش آن از فاصلهای معادل پانصد سال راه حس میشود، چنانکه در احادیث آمده است. ساکنان جنت لباسهایی از ابریشم و دیبا میپوشند، بر تختهای جواهرنشان لم میدهند و خدمتکاران جوانی (غلمان) و حوریان زیبا – زنان با چشمهای درشت سیاه و سفید، پوست شفاف و همیشه جوان – به آنها خدمت میکنند.
در احادیث معتبر (مانند صحیح بخاری و مسلم)، تأکید شده که هر مرد مؤمن تا هفتاد و دو حوری دریافت میکند که همواره باکره باقی میمانند و لذتهای جنسی بیپایان و بدون خستگی ارائه میدهند. زنان مؤمن نیز همسرانی ایدهآل و متناسب با آرزوهایشان خواهند داشت، و روابط خانوادگی حفظ میشود؛ عزیزان در درجات مشابه یکدیگر را ملاقات میکنند. هیچ بیماری، پیری، غم یا حسدی وجود ندارد؛ همه ساکنان در جوانی ابدی (معادل سی و سه سالگی) باقی میمانند و قدرتشان هزار برابر انسانهای دنیوی است. غذاها خودبهخود ظاهر میشوند، و درختان آرزو هر خواستهای را برآورده میکنند.
جنت نه تنها پاداش حسی، بلکه روحانی است: ساکنان خداوند را رو در رو میبینند، که بزرگترین نعمت شمرده میشود. پیامبران، صدیقین و شهیدان در درجات برتر قرار دارند. شیعیان باور دارند که ائمه اطهار (ع) نقش واسطهای در ورود مؤمنان دارند. در مقابل، جهنم (جهان) برای کافران و گناهکاران است، با پلی باریک به نام صراط که عبور از آن نیازمند اعمال نیک است.
این مفهوم در تاریخ اسلام تأثیر عمیقی داشته است؛ از دوران صدر اسلام، جنت انگیزهای برای جهاد و تقوا بوده و در ادبیات عرفانی مانند مثنوی مولانا یا آثار ابنعربی، به عنوان نماد اتحاد با خداوند تفسیر شده است. در دوران مدرن، جنت در گفتمانهای اسلامی همچنان مرکزی است، هرچند گروههای افراطی آن را برای اهداف سیاسی تفسیر میکنند. جنت تجسمی از عدالت الهی است که در آن هر عمل نیک پاداش ابدی مییابد، و آرامش، لذت و قرب الهی را برای همیشه تضمین میکند.
